Khu công nghiệp xanh là gì? Đây là mô hình KCN được phát triển bền vững, đáp ứng các tiêu chuẩn ESG khắt khe của chuỗi cung ứng toàn cầu. Lựa chọn sai không chỉ lãng phí chi phí đầu tư mà còn làm giảm lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ phân tích chi tiết các tiêu chí, lợi ích kinh tế và những thách thức khi theo đuổi khu công nghiệp xanh tại Việt Nam, kèm theo đó là xu hướng phát triển của mô hình này giúp các nhà đầu tư đưa ra quyết định chiến lược.

1. Khu công nghiệp xanh là gì

Khu công nghiệp xanh là mô hình phát triển khu công nghiệp theo hướng sinh thái – bền vững. Trong đó các doanh nghiệp hoạt động bên trong không chỉ đơn thuần thuê đất, xây dựng nhà máy mà còn phải tuân thủ các tiêu chuẩn khắt khe về sử dụng tài nguyên, năng lượng và quản lý môi trường.

Trên bình diện quốc tế, khu công nghiệp xanh còn được gọi là khu công nghiệp sinh thái (Eco-Industrial Park). Theo UNIDO, một EIP là nơi doanh nghiệp không chỉ tối đa hóa hiệu quả kinh tế, mà còn đóng góp tích cực vào mục tiêu môi trường và xã hội, hướng tới phát triển bền vững.

Có thể nói, khu công nghiệp xanh chính là “nấc thang” tất yếu để Việt Nam vừa thu hút vốn FDI chất lượng cao, vừa thực hiện cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

2. Lợi ích khi đầu tư vào khu công nghiệp xanh tại Việt Nam

Việc đầu tư vào khu công nghiệp xanh không chỉ mang ý nghĩa pháp lý hay môi trường, mà còn trực tiếp tạo ra giá trị kinh tế – thương mại – thương hiệu cho doanh nghiệp. Các khảo sát gần đây cho thấy, nhà máy đặt trong khu công nghiệp xanh có nhiều lợi thế vượt trội hơn những khu công nghiệp truyền thống như:

• Tiết kiệm chi phí vận hành: Hệ thống năng lượng tái tạo, tái sử dụng nước và xử lý chất thải tuần hoàn giúp giảm chi phí điện, nước, vận hành.
• Nâng cao uy tín & đáp ứng ESG: Doanh nghiệp trong khu công nghiệp xanh dễ xây dựng thương hiệu bền vững và đạt chuẩn ESG mà các đối tác quốc tế yêu cầu.
• Tiếp cận tín dụng xanh & ưu đãi: Được ưu tiên vay vốn lãi suất thấp, hưởng chính sách hỗ trợ thuế và đất đai.
• Tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu: Là lợi thế cạnh tranh khi nhiều tập đoàn lớn chỉ chọn nhà cung cấp trong môi trường sản xuất bền vững.

3. Tiêu chí đánh giá khu công nghiệp xanh đạt chuẩn

Để chủ động lựa chọn được một đối tác khu công nghiệp xanh uy tín và phù hợp với chiến lược phát triển bền vững, doanh nghiệp cần biết rằng các những đơn vị này phải tuân thủ các tiêu chí khắt khe được quy định trong Nghị định 35/2022/NĐ-CP và Thông tư 05/2025/TT-BKHĐT.

Ở cấp khu công nghiệp:

• Có hệ thống hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, đặc biệt là nhà máy xử lý nước thải tập trung đạt chuẩn môi trường quốc gia.
• Xây dựng cơ chế giám sát dòng nguyên vật liệu và năng lượng đầu vào – đầu ra.
• Tối thiểu 25% doanh nghiệp trong khu công nghiệp áp dụng giải pháp sản xuất sạch hơn (RECP).
• Hình thành ít nhất 03 hoạt động cộng sinh công nghiệp, nghĩa là doanh nghiệp này sử dụng phụ phẩm, phế thải hoặc năng lượng dư thừa của doanh nghiệp khác trong khu công nghiệp.

Ở cấp doanh nghiệp:

• Áp dụng công nghệ sản xuất sạch hơn, giảm phát thải ra môi trường.
• Tối ưu hóa sử dụng năng lượng, nước và nguyên liệu.
• Có giải pháp tái sử dụng, tái chế phụ phẩm để quay lại chu trình sản xuất.

Về chứng nhận:

• Doanh nghiệp hoặc khu công nghiệp đạt tiêu chí sẽ được cấp chứng nhận khu công nghiệp sinh thái/doanh nghiệp sinh thái có thời hạn 05 năm.
• Hết thời hạn, nếu không tái chứng nhận thì sẽ bị thu hồi danh hiệu.

Những tiêu chí này không chỉ dừng ở việc “trồng cây xanh trong khu công nghiệp”, mà còn hướng tới thay đổi bản chất sản xuất, giảm chi phí tài nguyên, tạo ra mạng lưới cộng sinh công nghiệp giúp doanh nghiệp vừa tiết kiệm, vừa bảo vệ môi trường.

4. Thách thức khi theo đuổi mô hình khu công nghiệp xanh

Dù lợi ích mang lại rất rõ ràng, nhưng việc chuyển đổi sang mô hình khu công nghiệp xanh không phải là một con đường dễ dàng. Đối với các nhà đầu tư, đây là những rào cản lớn cần vượt qua. Còn đối với các doanh nghiệp đang tìm kiếm địa điểm, việc hiểu rõ những thách thức này sẽ giúp bạn đánh giá được đâu là một đối tác thực sự uy tín và có sự đầu tư bài bản.

Khảo sát của VietResearch chỉ ra có tới 6 thách thức then chốt mà các khu công nghiệp phải đối mặt khi cam kết và thực hiện:

• Áp lực chi phí đầu tư hạ tầng xanh: Hệ thống xử lý chất thải, năng lượng tái tạo, giám sát dòng nguyên liệu – năng lượng đều đòi hỏi vốn lớn, khó khăn cho chủ đầu tư và doanh nghiệp vừa và nhỏ.
• Hạn chế về công nghệ: Nhiều khu công nghiệp còn chậm trong ứng dụng công nghệ IoT, phân tích dữ liệu lớn (Big Data) để tối ưu năng lượng – tài nguyên, trong khi đây là xu hướng tất yếu để đạt tiêu chí vận hành bền vững.
• Thiếu đồng bộ trong chính sách và hướng dẫn: Dù đã có Nghị định 35/2022 và Thông tư 05/2025, việc triển khai tại địa phương còn chênh lệch, gây khó khăn cho doanh nghiệp khi làm thủ tục.
• Nguồn nhân lực chất lượng cao còn hạn chế: Chuyển đổi xanh đòi hỏi đội ngũ kỹ thuật và quản lý am hiểu về ESG, RECP, cộng sinh công nghiệp – điều mà nhiều khu công nghiệp chưa đáp ứng.
• Cam kết ESG chưa đồng đều: Theo khảo sát, mới chỉ khoảng 50% khu công nghiệp trong nhóm Top 10 thực sự có kế hoạch đầu tư bài bản vào công nghệ bền vững.
• Áp lực cạnh tranh quốc tế: Các khu công nghiệp Việt Nam phải cạnh tranh với các mô hình khu công nghiệp sinh thái tại Thái Lan, Singapore, Malaysia, nơi các chuẩn mực ESG đã đi trước.

Tuy vậy, những thách thức này cũng mở ra cơ hội. Chính phủ Việt Nam đã đưa ra nhiều định hướng hỗ trợ, từ Nghị quyết 50-NQ/TW về thu hút FDI chất lượng cao, đến chiến lược phát triển công nghiệp đến 2030, tầm nhìn 2045, trong đó nhấn mạnh ứng dụng công nghệ xanh, năng lượng tái tạo và kinh tế tuần hoàn. Đây là nền tảng quan trọng giúp các khu công nghiệp không chỉ vượt qua rào cản, mà còn bứt phá trong làn sóng đầu tư mới, gắn với cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

5. Xu hướng phát triển khu công nghiệp xanh trong những năm tới

Sau khi nhìn vào những thách thức, có thể thấy xu hướng phát triển khu công nghiệp xanh tại Việt Nam đang trở thành yêu cầu tất yếu trong giai đoạn tới, được thúc đẩy bởi 5 động lực chính không thể đảo ngược.

• Cam kết Net Zero 2050 dẫn dắt chiến lược quốc gia

Cam kết mạnh mẽ của Việt Nam về việc đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050 đã đặt ra một định hướng chiến lược rõ ràng. Điều này đồng nghĩa các khu công nghiệp mới và khu công nghiệp hiện hữu bắt buộc phải chuyển đổi, tích hợp các giải pháp tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải và áp dụng mô hình cộng sinh công nghiệp để phù hợp với lộ trình quốc gia.

• Sức ép từ “Chuỗi cung ứng Xanh” toàn cầu

Đây là động lực thực tế và mạnh mẽ nhất. Các “ông lớn” đầu ngành như Apple, Samsung, Nike, Adidas hiện nay đều yêu cầu các nhà cung cấp trong chuỗi cung ứng của họ phải đáp ứng các tiêu chuẩn ESG khắt khe. Do đó, các khu công nghiệp xanh tại Việt Nam sẽ có lợi thế cạnh tranh tuyệt đối trong việc thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao, đặc biệt trong lĩnh vực điện tử, dệt may, ô tô và năng lượng tái tạo.

• Khung pháp lý ngày càng hoàn thiện

Nền tảng pháp lý cho khu công nghiệp sinh thái đã được thiết lập vững chắc với Nghị định 35/2022/NĐ-CP và được hướng dẫn chi tiết bởi Thông tư 08/2022/TT-BKHĐT của Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Sự rõ ràng về mặt chính sách này là cơ sở quan trọng để các chủ đầu tư định hướng phát triển, đồng thời giúp các doanh nghiệp thứ cấp yên tâm khi lựa chọn địa điểm đầu tư.

• Hỗ trợ quốc tế và các mô hình thí điểm thành công

Các dự án hợp tác với các tổ chức quốc tế uy tín như UNIDO đã và đang thúc đẩy thành công mô hình khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam, với các dự án thí điểm điển hình ở Amata (Biên Hòa), Hòa Khánh (Đà Nẵng), DEEP C (Hải Phòng)… Kinh nghiệm từ các mô hình thành công này sẽ là bài học quý giá để nhân rộng ra nhiều tỉnh thành khác trên cả nước.

• Lợi thế cạnh tranh của các dự án mới

Những khu công nghiệp mới như Kim Thành (Hải Phòng) hay các dự án mở rộng ở Bình Định, Bà Rịa – Vũng Tàu có lợi thế rất lớn khi có thể quy hoạch và áp dụng ngay từ đầu các tiêu chuẩn “xanh – sạch – thông minh”. Đây sẽ là lợi thế cạnh tranh dài hạn, giúp các KCN này thu hút cả nhà đầu tư trong nước lẫn quốc tế đang tìm kiếm một môi trường sản xuất bền vững.

6. Kết luận

Qua những nội dung trên, chúng ta sẽ thấy rõ mô hình khu công nghiệp xanh đang dần trở thành tiêu chuẩn tất yếu của công nghiệp Việt Nam, giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, nâng cao thương hiệu và dễ dàng tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Dù còn rào cản về vốn, công nghệ và nhân lực, với chính sách hỗ trợ từ Chính phủ và cam kết phát thải ròng bằng 0, mô hình này chắc chắn sẽ phát triển mạnh trong giai đoạn 2025 – 2030.

Nếu doanh nghiệp của bạn đang quan tâm đến việc đầu tư trong các khu công nghiệp xanh tại miền Bắc, hãy liên hệ ngay với khu công nghiệp Kim Thành để được tư vấn chi tiết về chính sách ưu đãi, hạ tầng và giải pháp phù hợp.